Warsztaty literackie
Program autorski dr. Macieja Pinkwarta
Cel zajęć: wyrobienie nawyku czytania i pomoc w zrozumieniu czytanej literatury oraz kierowanie pierwszymi próbami literackimi i publicystycznymi, zapoznanie z najciekawszymi dziełami literatury.
Sposób realizacji: zajęcia lekcyjne i plenerowe, zabawy, prace pisemne, lektury, projekcje filmowe.
Minimum programowe i system ocen: ocena pozytywna na podstawie wykazania się wystarczającą wiedzą o co najmniej 3 lekturach w ciągu roku, przygotowanie w ciągu roku przynajmniej 3 utworów literackich zakwalifikowanych do druku w czasopismach szkolnych, zaliczenie testu końcowego przynajmniej na 3 punkty i przygotowanie pracy pisemnej (opowiadania) na zadany/wybrany samodzielnie temat (klasa VII – minimum 700 słów, klasa VIII – 800 itp.), w klasach gimnazjalnych dodatkowo esej na koniec roku. Ocenie podlega samodzielność formułowania myśli, pomysłowość, oryginalność pracy, styl.
Korelacje: język polski, historia, warsztaty dziennikarskie, warsztaty filmowe, arcydzieła literackie i filmowe.
Pożądany współudział nauczycieli polskiego, historii, dziennikarstwa, filmoznawstwa i języka angielskiego
Klasa VII
Wrzesień: Plener artystyczny – opisywanie rzeczywistości. Rzeczywistość jako tworzywo literackie. Ćwiczenia leksykalne: epitety, metafory. Zapoznanie uczniów z minimum programowym, kryteriami i systemem ocen. Poetyckie struktury i opisywanie nimi spraw zwyczajnych. Ustalanie bohaterów i ich cech oraz głównych wątków. Twórczość poetycka Wisławy Szymborskiej. Ćwiczenia literackie. Autokreacja i antyautokreacja. Test płynności słownej. Zadania: opis rzeczywistości, opowiadanie, zawierające elementy rzeczywistości, wiersze o tematyce morskiej.
Październik: Literatura SF i jej korelacje z bajką. Tworzenie własnej rzeczywistości. Nierzeczywistość jako tworzywo literackie. Konteksty kulturowe a komunikacja między ludźmi. Ogólne omówienie twórczości St. Lema. Test płynności skojarzeniowej. Zadania: tworzenie pierwszych akapitów i tytułów opowiadań. Wiersze o czasie i przemijaniu.
Listopad: Literatura a polityka, powieści typu political fiction. Futurologia polityczna – zajęcie dla ryzykantów. Political fiction – rzeczywistość, która mogłaby być. George Orwell, Rok 1984. Pojęcie literatury kultowej. Test giętkości myślenia. Zadania: wyodrębnienie głównych cech ustroju totalitarnego w powieści Orwella, odszukiwanie ich śladów we współczesnym świecie. Współczesne interpretacje Orwella. Poezja o jesieni.
Grudzień: Miejsce Zakopanego w kulturze polskiej. Szymanowski i Karłowicz – zakopiańskie biografie kompozytorów. Maciej Pinkwart, Zakopiańskim szlakiem Mieczysława Karłowicza. Film Piotra Studzińskiego Lawina. Zadania: przygotowanie audycji o Karłowiczu, napisanie szczegółowego literackiego programu do wybranego utworu muzycznego (na przykładzie Odwiecznych pieśni Karłowicza). Twórczość Szekspira jako przykład na trwałość głównych wartości literatury. Analiza treści Hamleta. Zadania: przedstawienie opisu scenograficznego dzieła.
Styczeń: Wybór najcelniejszych fragmentów Hamleta, opis charakterologiczny bohaterów. Względność ocen moralnych w polityce. Oglądanie fragmentów filmu Kennetha Branagha Hamlet. Konkurs na sprawozdawcę sportowego. Zadania: Tworzenie listów: Hamleta, Ofelii, Poloniusza i Laertesa, wiersze miłosne na konkurs w Rabce.
Luty: Jak autor może stworzyć świat? Własna kreacja świata w twórczości Marqueza. Realizm fantastyczny – twórczość literacka pisarzy latynoamerykańskich. Powieść O miłości i innych demonach. Rola inkwizycji. Historyczne aspekty stworzenia kulturowego obrazu tła powieści. Synonimika. Zadanie: Ocena proporcji realizmu i fantastyki w powieści.
Marzec: Realizm opisu i komizm sytuacyjny na przykładzie powieści Petera Mayle’a Rok w Prowansji. Jak wplatać wątki autobiograficzne do literatury. „Ja” i „nie-ja” w podmiotowości literatury. Zadanie: ułożenie zestawu rekomendacji gastronomicznych na podstawie powieści Mayle’a, wiersze o tematyce religijnej na konkurs w Ludźmierzu.
Kwiecień: Omówienie fenomenu popularności Paulo Coelho, na przykładzie powieści Alchemik. Alchemia jako para-nauka i para-filozofia. Symbolika alchemii. Odtworzenie historyczno-geograficznego tła powieści. Zadanie: opowiadanie na temat podróży fantastycznej.
Maj: Zasady konstrukcji powieści kryminalnej, kryminał „otwarty” i „zamknięty”, „czarny” i klasyczny. Najpopularniejsi polscy i zagraniczni autorzy kryminałów i ich najlepsze książki: Joe Alex, Jesteś tylko diabłem, Raymond Chandler Kłopoty to moja specjalność oraz Agatha Christie, Dziesięciu murzynków. Najwięksi detektywi literatury; Sherlock Holmes, Hercules Poirot, panna Marple, Joe Alex, Philipp Marlowe. Życie i twórczość Agathy Christie. Oglądanie filmowej wersji jednego z dzieł A.Christie. Zadania: stworzenie szczegółowego konspektu opowiadania kryminalnego. Esej i jego rola w literaturze. Przygotowanie do pisania opowiadań i esejów jako pracy rocznej. Zadania: prace roczne, wiersze o tematyce górskiej.
Czerwiec: Omówienie wyników prac rocznych, ich redagowanie i przygotowanie do ewentualnego druku w szkolnym wydawnictwie. Zasady korekty. Końcowy test Szmidta.
Klasa VIII
Wrzesień: zajęcia plenerowe: dalsze wzbogacanie warsztatu pisarskiego – leksykalne, składniowe, metaforyczne. Zapoznanie uczniów z minimum programowym, kryteriami i systemem ocen. Literackie formy dziennikarskie: reportaż, felieton, wywiad. Opis rzeczywistości, rzeczywistość jako inspiracja i jako tworzywo literackie. Miejsce historii w literaturze współczesnej. Czy rzeczywiście Historia est magistra vitae? Powieści historyczne jako nośniki symboli kulturowych. Zadania: zaproponowanie najciekawszych wątków w historii Polski, wykorzystywanych przez literaturę. Co z historii współczesnej mogłoby stać się takim wątkiem? Wiersze o tematyce dowolnej.
Październik: Rola czasu w literaturze, czas ciągły i inwersyjny, Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata. Zadania: dyskusja na temat struktury powieści – wątki współczesne a wątki historyczne. Rola wątku Piłata w powieści Bułhakowa. Zadanie: postać drugiego planu z mitologii lub religii i jej kreacja literacka.
Listopad: Najciekawsi pisarze współczesności. Twórczość Umberto Eco, na przykładzie Imienia róży i Wahadła Foucaulta – omówienie. Legenda templariuszy, i jej przeniesienie w czasy współczesne. Poetyka przemijania i trwania. Co po nas zostaje? Co przeniesiemy poza próg śmierci? Żywotność mitu, obumieranie faktografii. Co zrobić, żeby zatrzymać czas? Rola literatury faktu i historii zbeletryzowanej. Zadanie: krótkie opowiadanie o współczesnym nieśmiertelnym.
Grudzień: Political fiction jako główny motyw współczesnej powieści sensacyjnej. Twórczość Toma Clancy. Frederick Forsyth – klasyk gatunku. Powieść i film Dzień szakala. Zadanie: Opis fantastycznej miejscowości w realiach górskich.
Styczeń: Poezja tradycyjna i współczesna. Twórczość K.I. Gałczyńskiego, lektura wybranych wierszy. Opanowanie pamięciowe dłuższych fragmentów. Nastrój i sposób jego kreowania w prozie i poezji. Zadanie: kreowanie fantastycznych postaci w realistycznej scenerii i odwrotnie, wiersze miłosne na konkurs w Rabce
Luty: Metaforyka historyczna we współczesnej powieści – porównanie dzieł Umberto Eco, Paulo Coelho i Olgi Tokarczuk. Tło historyczne powieści, erudycja autorska. Przesłanie powieści. Olga Tokarczuk, Podróż ludzi Księgi. Historia i geografia w powieści, epoka Ludwika XIV, przemiana Gauche’a i jej znaczenie symboliczne, symbolika księgi i nazwy, korelacje z twórczością Umberto Eco. Mistyka drogi w powieści. Miłość a wiedza, wiedza i poznanie. Czy istnieje literatura „męska” i „kobieca”? Twórczość Małgorzaty Musierowicz, Manueli Gretkowskiej i Olgi Tokarczuk. Zadanie: konspekt opowiadania o fantastycznej podróży w Tatrach, wiersze o tematyce religijnej na konkurs w Ludźmierzu.
Marzec: Tło historyczne w literaturze. Na ile pisarz jest uprawniony do wypełniania luk w historii? Troja w rzeczywistości, mitologii i literaturze. Nośność mitów greckich. Homer i jego mit. Starożytność jako tło literackie. Na ile brak wiedzy o realiach można wypełnić fikcją? Główne motywy i przyczyny konfliktów zbrojnych na podstawie wojny trojańskiej. Żywotność mitu i nośność faktów. Jakie wyobrażenia wywołuje w nas słowo Troja? jakie mity w historii są najtrwalsze? Coleen McCullough, Pieśń o Troi. Zadanie: charakterystyka głównych bohaterów mitu trojańskiego. Jaka epoka historyczna jest najczęściej opisywana w literaturze i dlaczego?
Kwiecień: Dziennikarstwo a literatura. Wojna jako temat literacki. Twórczość Artura Pereza Reverte i Ryszarda Kapuścińskiego. Terytorium Komanczów. Zadania: Opowiadanie na temat ulubionej dziedziny nauki. Reportaż z Podhala w konwencji reportażu zagranicznego. Technika reportażu.
Maj: Powieść naukowo-przygodowo-młodzieżowa: Jostein Gaarder, Świat Zofii. Beletryzacja biografii wybitnych uczonych. Znaczenie filozofii w życiu praktycznym. Jak ciekawie pisać o trudnych sprawach? Zadania literatury. Zadania roczne – opowiadanie i esej.
Czerwiec: Szybkie czytanie. Jak szybko przeczytasz powieść kryminalną? Szybkie czytanie z zapamiętywaniem – Joanna Chmielewska, Boczne drogi lub Wszystko czerwone. Zadania: Rozprawka o twórczości Gaardera i/lub Chmielewskiej. Przygotowywanie opowiadań do druku i na konkursy. Końcowy test Szmidta.
Klasa IX
Wrzesień: Zapoznanie uczniów z minimum programowym, kryteriami i systemem ocen. Magia czasu w życiu i jako motyw literacki. Twórczość bieżąca Wisławy Szymboskiej. Rymowanki dla starszych dzieci. Zadanie: pisanie limeryków.
Październik: Czy fikcja to kłamstwo? Współczesne bajki – powieść fantasy a powieść SF.Twórczość Stanisława Lema – przypomnienie. Dzienniki gwiazdowe – wybór. Nauka głośnego czytania. Esej – Kosmos na moim
Listopad: Dyskusja pisemna: czy w dobie Internetu jeszcze obowiązuje prawda w stosunkach międzyludzkich? Twórczość Olgi Tokarczuk na przykładzie powieści Podróż ludzi księgi, Prawiek i inne czasy, Ostatnie historie, Bieguni. Historia jednego miejsca jako historia całego świata. Śmierć jako temat literacki. Zadanie: Wymyślić i zapisać historię jednego domu jako ilustrację historii kraju/miasta, wiersze o podróżowaniu.
Grudzień: Czas jako czynnik literacki – ciągłość i nieciągłość czasu. Retrospekcja prosta i złożona. Nauka wymyślania motywów i pomysłów literackich – w poezji i prozie. Jak opisał to Jostein Gaarder w powieści Córka dyrektora cyrku. Kontakty i konflikty międzypokoleniowe. Zadanie: Zestaw pomysłów literackich na cały rok…
Styczeń: Literatura iberoamerykańska i przyczyny jej popularności. Dekonstruktywizm i post-postmodernizm na przykładzie twórczości Eduardo Mendozy. Przygoda fryzjera damskiego. Realizm i surrealizm w twórczości Mednozy. Gdzie autor nawiązuje do klasyki literackiej i publicystycznej w powieści Przygoda fryzjera damskiego, a gdzie od niej odchodzi. Pomysłowość Saramago i jego technika grafii na przykładzie Kamiennej tratwy. Zadanie: W tym szaleństwie jest metoda – porównaj tę zasadę u Hamleta i u fryzjera damskiego… Wiersze miłosne na konkurs w Rabce.
Luty: Życie i twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza, ich aspekty zakopiańskie. Dramaty i powieści. Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni – adaptacja. Zadania: Jak prognozy Witkacego sprawdziły się w historii? Dyskusja nad filmową adaptacją powieści. Sztuki Witkacego w działalności Teatru Witkacego – wywiad.
Marzec: Rola książki w życiu człowieka. Książka jako magiczne zatrzymywanie czasu. Opisywanie rzeczywistości i kreacja nierzeczywistości. Omówienie twórczości Aleksandra Dumasa i Artura Pereza Reverte. Powieść Klub Dumas i adaptacja filmowa tego dzieła autorstwa Polańskiego. Symbolika literacka w powieściach współczesnych. Zadanie: określenie (wymyślenie) epoki historycznej i miejsca geograficznego akcji powieści jaką chciałbyś napisać, wiersze o tematyce religijnej na konkurs w Ludźmierzu.
Kwiecień: Współczesne sagi książkowe – a ich filmowe odpowiedniki. Twórczość polskich pisarek. Literatura kobieca na przykładzie Helen Fielding – Dziennik Bridget Jones i Katarzyny Grocholi – Nigdy w życiu! Dom nad rozlewiskiem Małgorzaty Kalicińskiej. Zadania: Esej – Czy wielkie uczucia mogą być i czy bywają główną siłą sprawczą postępowania człowieka? Poezja miłosna – czy można opisać nie istniejące uczucie? Zadania: esej: Uczucia i ich charakter w różnych okresach życia człowieka. Przygotowanie do zadań rocznych.
Maj: Ocena zadań rocznych. Wybór najlepszych utworów z całego okresu nauki: poezje, eseje, opowiadania. Wojna na wesoło, czyli fragmenty Przygód dobrego wojaka Szwejka jako manifest pacyfistyczny, podobne akcenty w Dziennikach gwiazdowych Lema.
Czerwiec: Twórczość Marqueza i realizm magiczny na podstawie Stu lat samotności. Końcowy test Schmidta. Zakończenie cyklu nauczania. Rady Poloniusza dla Laertesa.